اینترنتی که قرار است پاک شود

بعضی وقت‌ها حرف‌هایی زده می‌شود یا تصمیماتی گرفته می‌شود که تمام فکر و ذکرمان به این معطوف می‌شود که یا به‌اندازه کافی و به شکلی صحیح مشکلات در کشور ما ریشه یابی نشده‌اند یا این که زمان آزاد ما به‌اندازه‌ای زیاد شده است که به جای پرداختن به مسائل اساسی و پیدا کردن مشکلات ریشه‌ای در زمینه‌های مختلف به صورت سطحی به تمامی موارد نگاه می‌کنیم و ترجیح می‌دهیم که زمانمان را با اهمیت دادن به مواردی که اهمیت زیادی ندارند، هدر دهیم.

همان طور که شما هم اطلاع دارید اینترنت در کشور ما همیشه دارای مشکلات اساسی بوده است و در هیچ دوره ای کاربران از کیفیت خدماتی که در این رابطه به آنها عرضه شده است، به‌اندازه کافی رضایت نداشته‌اند. به خصوص در چند هفته اخیر مشکلات اساسی در این رابطه به وجود آمده است و قطعی‌های پیاپی اینترنت و کم شدن محسوس سرعت آن صدای بسیاری از کاربران را درآورده است.
با این وجود اعتراض فایده ای نخواهد داشت زیرا به جای درست کردن مشکلات پایه ای همیشه به فکر تعیین پروژه‌های جانبی هستیم که ممکن است با توجه به هزینه ای که صرف آن ها می‌شود، هیچ گاه به بازدهی کافی دست پیدا نکنیم.
همیشه اینترنت حواشی مخصوص به خود را داشته است و شاید بتوان گفت که هیچ گاه کسی نفهمیده که چرا باید این همه مشکل در رابطه با این موضوع وجود داشته باشد و در ظاهر اقدامی هم برای حل آنها صورت نگیرد. به جای این موارد تا دلتان بخواهد به فکر پروژه‌های جدیدی هستیم که شاید هیچ کدامشان به درستی به سرانجام نرسیده باشد و همیشه اما و اگرهای بسیاری در اجرای آنها به وجود آمده است که باعث به عقب افتادنشان شده باشد. در مورد اینترنت هم به طور حتم تا به حال اسامی عجیب و غریبی را از مسئولان کشور ما شنیده‌اید که هیچ کدام دوایی برای درد بی درمان کاربران نبوده و نتوانسته است که رضایت آنها را به همراه داشته باشد. پروژه‌هایی چون اینترنت ملی، شبکه اینترانت، شبکه ملی دیتاسنتر، اینترنت حلال، اینترنت داخلی و تازگی ها هم اینترنت پاک که از اقسام جدید اینترنت در ایران به شمار می رود. این اسامی همیشه و هر از چند گاهی در گوشه و کنار بحثشان مطرح می‌شود، اما باز هم همان بحث تصمیم‌گیری غیرقطعی و پایه ای برای تمامی آن ها با توجه به شرایط به چشم می خورد.
در این هفته تصمیم داریم که در موضوع ویژه نگاهی به پروژه اینترنت پاک در کشور داشته باشیم که چند وقتی است که بحث آن دوباره مطرح شده است.

بستنی پاک بهتر از اینترنت پاک
ممکن است زیاد هم غیرمنصفانه نباشد اگر بگوییم که اینترنت کشور ما به بدترین شکل ممکن به کاربران ارائه شده است. اینترنتی که یا قطع است یا سرعت آن محدود شده است و به همراه فیلترینگ بسیار زیاد، مسلما بستر مناسبی برای افرادی که به صورت تخصصی از اینترنت استفاده می‌کنند، نیست و نمی تواند نیاز آن ها را برآورده سازد. در شرایطی که چند وقتیاست که واژه جدیدی با نام اینترنت پاک را در جامعه فناوری اطلاعات می بینیم، هنوز هم تعریفات متفاوتی را از نظر فنی از زبان مدیران و کارشناسان در مورد آن می شنویم.
تا کنون چندین بار در مورد این پروژه به صورت جدی صحبت شده است ولی توضیحات فنی ارائه شده در مورد این پروژه کافی نبوده و همه چیز در قالب هسته‌های اولیه کار بیان شده است و هنوز تا زمان اجرای این طرح به صورت عملیاتی ظاهرا زمان زیادی باقی مانده است. تنها نکته جالبی که در رابطه با این طرح به نظر می-رسد این است که وزیر ارتباطات و اطلاعات این امکان را در اختیار کاربران عادی قرار داده است که در صورتی که در رابطه با پروژه اینترنت پاک ایده یا برنامه خاصی دارند، به سایت وزارت ارتباطات یا سازمان فناوری اطلاعات مراجعه کرده و نظرات خود را برای این سازمان ها ارسال کنند. البته این را هم بگوییم که هیچ تضمینی برای این که از نظرات شما در این رابطه استفاده شود، وجود نخواهد داشت. تنها چیزی که به صورت بسیار مشخص در این زمینه قابل بیان است این است که پروژه دیگری به لیست پروژه‌های ناتمام کشور ما مانند اینترنت ملی اضافه شده است که معلوم نیست به چه سرنوشتی مبتلا شده و چه مقدار هزینه برای آن صرف شود.
البته این را نیز باید بگوییم که این پروژه هم مانند دیگر پروژه ها در این فاصله زمانی از نظر اجرایی در زمان‌هایی قوت گرفته است و اقداماتی هم در رابطه با آن انجام گرفته است اما هنوز هم بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که این پروژه عملیاتی نخواهد شد و امکان اجرای آن وجود نخواهد داشت. شاید این قطعی‌های اینترنت در حال حاضر و باز نشدن سایت‌های مهمی چون گوگل و یاهو از دستاوردهای مهم اجرای این پروژه برای کاربران باشد. با این اوصاف باید منتظر آن روز باشیم که پس از اتصال به اینترنت دیگر نتوانیم به پایگاه‌های مورد نیازمان دسترسی پیدا کنیم.

آیا پاک سازی اینترنت همان فیلترینگ است؟
با ارائه شدن طرح اولیه پروژه اینترنت پاک، ذهن بسیاری از افراد متخصص و کاربران عادی به این ماجرا مشغول شد که آیا مقصود از اینترنت پاک همین است که فیلترینگ بیشتر شود و در کل ما به تعداد کمتری سایت دسترسی داشته باشیم یا این که قرار است تغییر و تحولات بهتری صورت گیرد و اوضاع از حالت نا به سامان فعلی کمی بهتر شود؟. اگر این موضوع ذهن شما را نیز به خود مشغول کرده است باید بگوییم که مسئولان محترم اشاره کرده‌اند که پروژه اینترنت پاک به صورت کلی با مبحث فیلترینگ تفاوت دارد. در واقع در مبحث فیلترینگ اینترنت از نظر فنی تمامی سایت‌های نامناسب با معیارهای مختلف شناخته می‌شوند و در لیستی به نام لیست سیاه قرار می‌گیرند و دیگر کاربران قادر نخواهند بود که به این سایت‌ها دسترسی داشته باشند. اما در پروژه جدیدی که از آن با نام اینترنت پاک یاد می‌شود، در مورد برخی از پایگاه‌های اینترنتی یا پروتکل‌های مختلف انتقال اطلاعات این بررسی انجام می‌شود و بعد از بررسی مشخص خواهد شد که این سایت‌ها اجازه حضور در لیست سفید را دارند یا نه. آن چه که ما از این تعاریف فهمیدیم این بود که در عملیات فیلترینگ تمامی سایت‌هایی که از نظر مسئولان دچار مشکل هستند از دسترس کاربران خارج خواهند شد و در لیستی به نام لیست سیاه وارد خواهند شداما در تعریفی که برای اینترنت پاک آمده است، تمامی سایت‌های باقی مانده در عملیات فیلترینگ در لیستی با نام لیست سفید وارد خواهند شد و صرفا به کاربران اجازه دسترسی به این سایت‌ها داده خواهد شد. خوب اگر کمی و فقط کمی فکر کنیم باید به این نتیجه برسیم که اینترنت پاک پروژه جدیدی نخواهد بود و مسلما همان عملیات فیلترینگ است که به صورت برعکس بیان شده است و به جای این که به ما بگویند که این سایت‌ها را اجازه ندارید که ببینید، گفته شده است که تنها اجازه بازدید از این دسته از سایت‌ها را خواهید داشت. حالا خودتان تصور کنید که ما به عنوان یک کاربر دائمی اینترنت در آینده چه اختیاراتی برای تصمیم گیری در مورد استفاده از پایگاه‌های اینترنتی مورد نیازمان خواهیم داشت.

این ایده از کجا بود؟
آذر ماه پارسال برای اولین بار ایده اینترنت پاک از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد و پس از آن بود که این موضوع توسط کارشناسان و کاربران مختلف مورد بررسی قرار گرفت و تا مدت ها به بحث داغی برای رسانه ها تبدیل شد. با توجه به صحبت‌هایی که در آن زمان صورت گرفت، ما به این نتیجه رسیدیم که اینترنت به صورت لکه سیاهی در آمده است و باید آن را از کسب و کار کثیفی که به وجود آمده است، جدا کرد و با ایجاد این فاصله مردم کشورمان را از آسیب‌های جدی که ممکن است به آن ها برسد حفظ کرد. تنها یک ماه پس از این صحبت ها بود که وزیر فناوری اطلاعات از عملیاتی شدن این پروژه خبر داد و اعلام کرد که تمامی مقدمات مربوط به اجرای طرح اینترنت پاک فراهم شده است و به زودی در کشور ما اینترنت پاک از ناپاک جدا خواهد شد. خلاصه در اسفند ماه ۸۹ بود که شاهد این موضوع بودیم که هسته‌های اولیه این ایده در کشور شکل گرفته است و اتاق‌های فکر در حال فکر کردن روی این طرح هستند و با این اوصاف پروژه اینترنت پاک به صورت کاملا قطعی کلید خورده است و حتی با صراحت اعلام شد که این پروژه قدرتمند در سراسر جهان گسترش پیدا خواهد کرد و ما بسیار به خود افتخار کردیم که شروع این طرح جهانی در کشور ما بوده است و ما هم برای اجرایی شدن آن نظرات سازنده ای را به سازمان فناوری اطلاعات کشورمان ارسال کرده ایم. شاید در حالتی خوشبینانه به این موضوع هم فکر کردیم که نظرات ما در قالب یک طرح جهانی به اجرا درخواهد آمد و می توانیم بگوییم که در یک پروژه جهانی مشارکت داشته ایم. البته تمامی این خیالات خوش با این پیش فرض بود که تمامی سوابق منفی را در اجرای پروژه‌های نیمه تمام و بی هدف گذشته، کاملا نادیده بگیریم.

اینترنت را بشوییم؟
شاید برای بسیاری از افراد این سوال پیش آید که واقعا منظور از اینترنت پاک چیست؟ شاید لازم باشد که برای تمیز شدن اینترنت آن را شسته و روی بند پهن کنیم، برای آگاهی این دسته از عزیزان باید بگوییم که خیر. در واقع اینترنت پاک حاصلی از افکار مسئولان محترم کشورمان است که در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، فعالیت می‌کنند. البته تفاوت بزرگی که این پروژه با پروژ ه‌های قبلی دارد این است که در ابتدای بیان این طرح صحبت‌های بسیاری در مورد اجرای قطعی آن به عمل آمد اما این پروژه هم مانند تمامی پروژه‌های اینترنتی دیگر به خصوص اینترنت ملی، همچنان در حد همان حرف باقی مانده است و هنوز هم هیچ حرکت ویژه ای در رابطه با آن انجام نگرفته است.
ما در حال حاضر در حدود ۲۳ میلیون کاربر داریم که این میزان، جمعیتی در حدود ۳۴ درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند و طبق آمار ارائه شدهسهم تعداد کاربران کشور ما چیزی در حدود ۵۰ درصد از کل کاربران خاورمیانه است و می توان سال به سال رشد چشمگیر تعداد این کاربران را مشاهده کرد. اما همیشه آمار وحشتناکی از وضعیت اینترنت در ایران گزارش شده است و کشور ما از نظر سرعت اینترنت خانگی، از میان ۱۵۲ کشور جهان در رتبه ۱۴۴ قرار گرفته است و این بدان معنی است که تنها ۸ پله با آخرین کشور در این زمینه تفاوت داریم. با توجه به تعداد کاربران اینترنتی در کشورمان این میزان سرعت، ستم بزرگی به شمار می آید و حق است که همیشه به آن اعتراض بشود. با این اوصاف اگر این قطعی‌های مکرر و افت سرعت‌های ناگهانی وجود نداشته باشد باز هم کاربران زیاد ناراضی نخواهند بود. اما مشکل اصلی این است که حداقل‌ها هم از ما دریغ شده است.

اینترنت انسانی یا اسلامی
ما که نفهمیدیم آخرش قرار است چه ترکیبی از اینترنت به ما ارائه شود، تنها چیزی که مشخص است، این است که ما چاره ای به جز تحمل شرایط نداریم و باید با سرعت و شرایط اینترنت فعلی کنار بیاییم. در نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال که به تازگی برگزار شد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بیان کردند که در حال حاضر بسیاری از کاربردهای اولیه اینترنت با اینترنت فعلی توسعه یافته در تعارض است و این موضوع باعث شده است که به این نتیجه مهم برسیم که لازم است که توسعه پروژه اینترنت پاک در اولویت انجام قرار بگیرد. از جنبه دیگر هم بیان شد که منظور از اینترنت پاک این نیست که محتوای اینترنتی که به کاربران ارائه می‌شود اسلامی باشد، بلکه آن چه که در نظر گرفته شده است، این است که محتوای انسانی به کاربران عرضه شود. منظور از اینترنت انسانی این گونه بیان شده است که فضای اینترنت باید از آسیب‌های موجود تهی شده و باعث ایجاد شکوفایی و بالندگی استعدادهای انسانی شود.
شاید برای شما هم این سوال به وجود آید که مگر اینترنتی که به صورت جهانی به کاربران ارائه شده است، تا به حال سدی در برابر شکوفایی استعداد انسانی بوده است؟. پاسخ این سوال را بعد از اجرای این پروژه دریافت خواهیم کرد. با همه این توصیف ها اشتیاق ما برای دیدن این پروژه روز به روز بیشتر خواهد شد زیرا هنوز هم نفهمیده ایم که دقیقا این پروژه جدید، چه نفعی به حال ما خواهد داشت؟ در حالی که گفته می‌شود که یکی از برنامه‌های اصلی که برای پروژه اینترنت پاک در نظر گرفته شده است این است که پایه اصلی این شبکه به دور از هر گونه کسب و کار کثیف باشد و تمامی آسیب‌هایی که ممکن است اینترنت فعلی، به بنیان خانواده ها وارد کند در این پروژه از میان خواهد رفت. مواردی مانند دفاع از حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی هم، در طرح اینترنت پاک دیده شده است. با این حساب این پروژه مانند یک پلیس امنیتی عمل خواهد کرد که تنها به محتوای سفید و سالم اینترنت اجازه وارد شدن و توسعه یافتن را می دهد. با توجه به صحبت‌های مسئولان، اینترنت در کشور ما به یک ابزار اقتصادی بسیار با ارزش تبدیل شده است و در شرایط فعلی این ابزار بیشتر برای کسب و کارهای کثیف مورد استفاده قرار می گیرد و مسئولان کشور ما تصمیم گرفته‌اند که این بستر را به یک بستر پاک تغییر دهند و مطمئن هستند که این پروژه توسط دیگر کشورهای جهان هم اجرا خواهد شد و به صورت یک پروژه جهانی که پایه اولیه آن در کشور ایران بنیان گذاشته شده است، بهجهانیان معرفی خواهد شد. انسانی یا اسلامی بودن بستر جدیدی که به ما ارائه می‌شود در بسیاری از جهات برای آینده کاربران اینترنت در کشور ما بسیار مهم خواهد بود، اما این که این پروژه در حالت خوشبینانه به درستی اجرا شود و مانند دیگر پروژه ها در مرحله عملیاتی شدن باقی نماند، موضوعی است که بسیار مهم تر است.

چه خبر از اینترنت ملی؟
با این تعاریف دقیق و متفاوتی که از پروژه بزرگ اینترنت پاک تا به حال به ما ارائه شده است، مانده ایم که چرا این پروژه اینترنت ملی به ثمر نمی رسد که یکباره خیال همه راحت شود. برخی از کارشناسان اعلام کرده‌اند که آن چه از ظاهر ماجرا مشخص می‌شود، این است که اگر همان شبکه ملی اطلاعات یا اینترنت ملی ایجاد شود پس از آن با محدودیت‌هایی که گذاشته می‌شود و با ایجاد دسترسی‌های داخلی به راحتی می توان به محقق شدن پروژه اینترنت پاک هم دست پیدا کرد. با این اوصاف چه نیازی به این بوده است که پروژه اینترنت پاک به صورت جداگانه تعریف شود و باز هزینه ای به صورت جداگانه برای اجرای آن اختصاص داده شود؟ اگر به خاطر داشته باشید طرح اینترنت ملی برای اولین بار در زمستان ۱۳۸۵ مطرح شد و بودجه آن هم در سال ۸۶ اختصاص داده شد و چیزی در حدود ۱۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه اینترنت ملی تعیین شد که در ابتدا تصویب نشد اما در خرداد ۸۶ شرکت مخابرات ایران و کلیه شرکت‌های مخابراتی وابسته در استان‌های مختلف، اجازه پیدا کردند که در طول سال‌های ۸۶ تا ۸۸ مبلغی در حدود ۵۶۶۰ میلیارد ریال را از منابع داخلی خود در جهت اجرای پروژه اینترنت ملی سرمایه گذاری کنند. در طول این سال ها بارها برای اجرای این پروژه بودجه‌های مختلفی تصویب شد و هر بار که خبری از این پروژه بزرگ گرفته شد، مسئولان مرتبط گفتند که این طرح به فلان مرحله رسیده است و در تاریخی نزدیک به صورت کامل از این پروژه پرده برداری خواهد شد. اما بسیار واضح است که هنوز هم این وعده ها در حد یک حرف باقی مانده‌اند و هیچ گاه به مرحله تحقق نرسیده‌اند و نکته بسیار ناراحت کننده ای که در این میان وجود دارد این است که هنوز هم بسیاری از ما نفهمیده ایم که اینترنت ملی چیست؟ یا چرا بعضی به آن اینترنت ملی می گویند و برخی دیگر آن را اینترانت کشوری می نامند و در نهایت چرا در برنامه پنجم توسعه اسم این پروژه را با نام شبکه ملی اطلاعات خطاب کرده‌اند و در نهایت نام آن هر چه که هست در چه زمانی قرار است بعد از گذشت ۵ سال نتایج کوچکی از اجرای آن به ما نشان داده شود. شاید هم هنوز بودجه ای که تا به حال به آن اختصاص داده شده است، کافی نبوده و نیاز باشد که باز هم برای این پروژه سرمایه گذاری شود. البته این را هم بگوییم که ما تصمیم گرفته بودیم که از کنار این پروژه به آسانی بگذریم و هیچ وقت هم سراغی از آن نگیریم، اما با بحثی که در مورد پروژه اینترنت پاک به میان می آید، چه کنیم که مدام ذهنمان به این سمت می رود که مگر نباید اینترنت پاک نتیجه ای از اجرای پروژه اینترنت ملی می بود؟ وقتی که خبری از پروژه اینترنت ملی نمی‌شود و به جای آن صحبت از پروژه نو ظهور اینترنت پاک می‌شود، تنها نتیجه ای که عاید ذهن به هم ریخته ما می‌شود، این است که پروژه اینترنت ملی را فراموش کنیم و به این فکر کنیم که این پروژه به هیچ وجه آن گونه که در ابتدا بیان شده است عملی نشده و نخواهد شد. با توقف این پروژه صحبت از طرح اینترنت پاک بدون در نظر گرفتن مباحثی که در مورد فیلترینگ گفتیم و مقایسه آن ها با هم، منطقی تر به نظر می رسد.

وزنامه خراسان - گلسا ماهیان
ایتنا