نقش اقتصاد بخش تعاون در تعامل توسعه كشاورزی و صنعت

نقش اقتصاد بخش تعاون در تعامل توسعه کشاورزی و صنعت


عده‎ای ار اندیشمندان توسعه معتقدند که رشد بخشهای کشاورزی و صنعت لازم و ملزوم یکدیگرند پیشرفت سریع یکی از آن دو بدون توجه به دیگری باعث خواهد شد برنامه‎ریزیها در اجرا با شکست مواجه شوند و نتوانند به هدفهای پیش‎بینی شده دست یابند. این واقعیت را باید بپذیریم که تقریباً هیچ موردی مشاهده نشده است که بدون توسعه صنعت توسعه کشاورزی دوام یافته باشد و یا بخش صنعت بدون توسعه کشاورزی رشد درون‎زا داشته باشد و چنانچه بر این تحلیل شاخص عمومی نوسازی و فناوری در بخش کشاورزی را بیفزاییم که به کاهش نسبت نیروی کار در کشاورزی می‎انجامد، نیروهای کار آزادشده این بخش باید در بخش صنعت جایابی شوند.

از سوی دیگر تجربیات اخیر نشان می‎دهد که توسعه صنایع شهری از یک طرف برای فروش محصولات و تولیدات خود و از سویی دیگر برای تأمین غذا وپوشاک نیروی کار خود نیاز به یک بخش کشاورزی مرفه و در حال توسعه دارد. این امر کوشش هایی را می‎طلبد که منابع موجود در هر دو بخش را با عدالت معقول توزیع کند تا قابلیت تولید ملی افزایش یابد برای تحقق این امر تأسیس، گسترش و تنوع‎بخشی به تعاونی‎های صنایع کوچک، تعاونی‎های صنایع تبدیلی و تکمیلی، از مؤثرترین راههای توسعه است که واجد ویژگی‎هایی به شرح زیر می‎باشد:

1- تعاونی های صنایع کوچک براساس آمایش سرزمین و با استفاده از امکانات و ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و زیست‎ محیطی می‎تواند سرریز نیروهای کار بخش کشاورزی را که با ورود تکنولوژی و یا تحت تأثیر قانون بازده نزولی از این بخش خارج می‎شوند جذب کند. این اقدام ضمن کاستن از آثار سوء گسترش حاشیه‎ نشینی و گتو‎های شهری که هزینه ‎های اجتماعی بسیار سنگینی را بر جامعه تحمیل می‎کند ارتباط نیروی کار را با زادبوم خویش تقویت کرده موجبات توسعه موزون مناطق محروم و کمتر برخوردار، با دیگر مناطق برخوردار و مجموعه کشور می‎شود.

2- تعاونی های صنایع تبدیلی با استفاده از محصولات کشاورزی و باغی و جالیزی به عنوان ماده اولیه، ضمن تعادل بخشی به عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی که عمدتاً به دلیل فسادپذیری نگهداری آن برای مدت طولانی امکان‎پذیر نیست و عرضه همزمان آن نیز به کاهش قیمت و اشباع بازار می‎انجامد و سرانجام به نابودی بخشی از محصولات کشاورزی منجر می‎شود که به دلیل بالاتر بودن هزینه‎های برداشت از قیمت بازار از جمع آوری آن صرفه‎نظر می‎گردد. تعاونی های صنایع تبدیلی با بهره‎گیری از این قبیل محصولات ضمن جلوگیری از هدررفتن محصولات باغی و جالیزی ارزش افزوده‎ای حدود 150درصد ایجاد می‎کند که ضمن افزایش قدرت خرید خانواده‎های روستایی موجبات رشد بازار برای بخش صنعت و خدمات می‎شود و به اشتغالزایی از طریق جذب نیروهای جداشده از بخش کشاورزی کمک می‎کند.

3- تعاونی های صنایع تکمیلی این قبیل تعاونی‎ها ضمن بهره‎گیری از خروجی‎ها و ضایعات فرایندی در صنایع کوچک و صنایع تبدیلی به عنوان ماده اولیه، چرخه فعالیت را در فرایند و سیستم تکمیل می‎کند. از سویی با بازیافت ضایعات با نوعی برهم‎افزایی به اشتغالزایی و افزایش توان قدرت خرید مجدد مجموعه می‎افزاید و رابطه تعاملی بین بخش کشاورزی و صنعت و ارتباط خلاق میان آنها راهماهنگ و متوازن می‎سازد که روند آن توسعه‎آفرینی و کارآفرینی را رقم می‎زند.

در بررسی نقش تعاونی‎ها در توسعه کشور ذکر این نکته نیز ضروری به نظر می‎رسد که پرداختن به صنایع بزرگ ضمن نیاز به سرمایه‎گذاریهای کلان که در شرایط موجود امکان تأمین منابع برای این قبیل سرمایه‎گذاریها مشکل می‎باشد و از سویی دیگر ساخت و سازهای این قبیل صنایع و نصب و راه‎اندازی تجهیزات و تأسیسات آن زمان بر "Time Intensive" می‎باشد و به نیازهای عاجل اشتغال در کوتاه مدت پاسخ نمی‎دهد لذا برای برون‎رفت از تله بحران بیکاری به ویژه در میان فارغ‎التحصیلان دانشگاهی بهره‎گیری از صنایع کوچک، تبدیلی و تکمیلی به روش و با ساز و کارهای تعاونی ضمن معنا بخشیدن به سرمایه‎های کوچک و آورده‎های نیروهای جویای کار، زمینه‎های تحقق بخشی به رسالت و مأموریت اقتصاد بخش تعاون به عنوان قطب نما، نقشه و گره‎سنج کشتی اقتصاد کشور، فراهم می‎گردد.

زیرا این نظام به مثابه «شیوه سوم» مؤثرترین ابزار و وسایل برای خروج از دور باطل (vicious circles) می‎باشد. ضمن اینکه همانطوریکه در مباحث قبلی اشاره رفت تعاونی‎ها در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی از جمله در کشور هند و مصر به عنوان هدف توسعه مطرح شده است و نهضت پیشرفته تعاونی به صورت زیربنای محکم بسیاری از رشته‎های اقتصادی خصوصاً کشاورزی، آبیاری، صنایع کوچک، تبدیلی، بازاریابی، توزیع، تدارک، روشنایی روستاها، احداث خانه و تأسیسات روستایی بوده است و به عنوان بوجودآورنده روح مشارکت جویی و همکاری مطرح است و به کار برده شده است که آثار مثبت عملکرد آن را به عنوان هدف توسعه می‎توان در واقعیتهای پیشرفت این کشورها مشاهده کرد.

در سایر کشورهایی هم که بخش تعاون به عنوان یکی از مؤثرترین و مهمترین ابزارهای توسعه به کار برده شده است آثار آن را در کاهش مؤثر بیکاری، فقر و توزیع عادلانه‎تر فرصتها، درآمدها و امکانات و اصلاح ضریب جینی و تعدیل ثروت می‎توان دید که روند مثبت و بهبود نسبی آنها از شاخصهای بسیار اساسی و اصلی فرایند توسعه است. چنانچه نقش اقتصاد بخش تعاون را در زمینه اشتغال‎زایی آن مورد توجه قرار دهیم که موجبات افزایش درآمد و به تبع آن افزایش قدرت خرید می‎شود تأثیر آن را در خروج از چرخة دور باطل می‎توان به خوبی دریافت که ضمن ترسیم چرخه دوره باطل و نقش تعاونی‎ها را در گشودن زنجیره آن توضیح خواهیم داد

استفاده نامطلوب از منابع
- عفب افتادگی
- کمبود سرمایه
- سرمایه گذاری کم
- پس انداز کم
- تقاضای کم
- درآمد کم
- بهره وری کم
- چرخه دور باطل

به طوری که در چرخه نشان داده شده است برای برون رفت از این وضعیت که از ویژگی ‎های توسعه نیافتگی و یا در حال توسعه بودن است. افزایش درآمد محوری‎ترین عامل تلقی می‎شود و برای تأمین آن ایجاد اشتغال از مهمترین و مؤثرترین وسایل و الزامات می‎باشد و تعاونی‎ها دارای این ظرفیت‎های بسیار بالای اشتغال‎زایی هستند به طوری که با سرمایه‎گذاری برای اشتغال در بخشهای دیگر می‎توان در بخش تعاون اشتغال ایجاد کرد یعنی ظرفیت اشتغال‎زایی تعاونی‎ها سه برابر بخشهای دیگر می‎باشد و این امر قدرت و سرعت شتابان موتور بخش تعاون را برای طی کردن مسیر توسعه نسبت به سایر بخشها نشان می‎دهد.

از سویی گستره فعالیتهای بخش تعاون براساس گرایشهای آن در شاخه‎های کشاورزی، ‌صنعتی،‌ معدنی، خدماتی،‌ مسکن، فرش دستباف، تأمین ‎کنندگان نیاز تولیدکنندگان، تأمین‎کننده نیاز مصرف‎کننده، اعتبار، حمل و نقل، چند منظوره، آموزشگاهی این توان، استعداد و ظرفیت را به آن می‎دهد که در تمامی زمینه‎ها پوششهای همه‎جانبه‎ ایجاد نماید و بردارهای سخت‎افزاری، مغزافزاری و نرم‎افزاری توسعه را یکجا ارائه نماید.

در بعد مغزافزاری براساس نظرات (راجرز - لوفر) شرط تحقق توسعه مشارکت برانگیخته و اختیاری از طریق تعاونی‎هاست و نوسازی جامعه از طریق سازمانهای مشارکتی و با زیرساختهای تعاونی از الزامات آن می‎باشد به تعبیری در بعد مغزافزاری تعاونیها به دنبال تغییر رفتار گروههای اقتصادی ملخ‎گونه به گروههای راهبردی و کاربردی گروههای اقتصادی مورچه‎سا برای توسعه می‎باشند یعنی تبدیل وضعیت یکی برای یکی به موقعیت یکی برای همه و همه برای یکی می‎باشد.