چکیده
در این تحقیق استرس تعریف می شود و عوامل ایجاد کننده استرس شامل عوامل ایجاد کننده استرس فردی، عوامل ایجاد کننده استرس گروهی، علائم فیزیولوژیک استرس، علائم روانی استرس، علائم رفتاری استرس، عوامل ایجاد کننده استرس درون سازمانی، عوامل موجد استرس برون سازمان و هم چنین روشهای مقابله با استرس فردی و استرس سازمانی شرح داده می شود .
مقدمه
استرس یا فشار روانی امروزه یکی از مهمترین موضوع ها و مفاهیم روانشناختی است که اهمیت زیادی در آسیب شناسی روانی و روانشناسی سلامت دارد .این واژه از فیزیک وارد روانشناسی شده است و مفهومی فیزیولوژیکی سپس محیطی و اجتماعی و نهایتا روانشناختی پیدا کرده است .
مهمترین نظریه پرداز و محقق حیطه استرس ٬سلیه بوده است . او در مقام یک فیزیولوژیست و در تعریف استرس به عوامل فیزیولوژیکی توجه کرده است که به نشانگان سازگاری عمومی منجر می شود .این نشانگان که در همه افراد ایجاد می شود سه مرحله دارد : هشدار٬ مقاومت و تحلیل رفتگی (فرسودگی).(سلیه٬ 1983; به نقل از علی پور . نور بالا ٬ 1383)
عده ای دیگر از پژوهشگران استرس را نوعی محرک می دانند و برای اندازه گیری آن از روش ارزیابی وقایع زندگی استفاده می کنند . نمایندگان این نظریه هلمز و راهه هستند که با دیدی غیر روانشناسانه به استرس نگریسته اند . مدل پژوهشی وقایع زندگی بر این فرض استوار است که با دانستن تعداد وقایع زندگی هر فرد می توان آینده سلامت و ابتلای او به بیماری را پیش بینی کرد . راهه در این باره می گوید: " هرچه تغییرات زندگی فرد بیشتر باشد ٬ خطر ابتلای او به بیماری بیشتر خواهد شد .منتقدین این نظریه معتقدند که در این روش از متغیر های از جمله نوع شخصیت ٬ سبک های مقابله ای ٬ متغیر های اجتماعی و آسیب پذیری جسمی و روانی افراد چشم پوشی می شود .(زگانز ٬ 1998 ; . راهه ٬ 1964 ; به نقل از علی پور و نور بالا ٬ 1383 ) .
استرس
استرس به مجموعه واکنشهای عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و غیر منتظره خارجی یا به عبارتی ساده تر اخلال در سیستم سازگاری و تطبیق بدن آدمی با محیط خارجی تعریف می شود. از دیدگاه این تعریف هر گاه تعادل و سازگاری ارگانیسم به علت عوامل مخل خارجی از میان می رود فرد دچار استرس می شود . ذکر چند نکته در مورد استرس و ضروری به نظر می رسد:
§ استرس همواره به علت عوامل ناخوشایند و نامطلوب در فرد به وجود نمی آید. یک مژده بسیار مسرت بخش و موفقیت غیر منتظره در یک مسابقه بزرگ نیز میتواند برای فرد ایجاد استرس کند به همان گونه که یک خبر ناگوار و یک تسلیت ناگهانی نیز چنین است.
§ استرس را لزوماً نباید به عنوان یک پدیده منفی در نظر بگیریم. میزانی مشخص از استرس که برای فرد سازنده و محرک باشد استرس مفید است و نباید از آن هراس داشت. آنچه باید کنترل و با آن مقابله شود استرس های مضر و مخل است.
استرس شغلی
استرس شغلی می تواند به عنوان پاسخهای فیزیکی و احساسی مضر تعریف شود و زمانی رخ می دهد که الزامات شغلی با توانایی ها، منابع یا نیازهای کارمندان مطابقت نداشته باشد. استرس شغلی می تواند به ضعف سلامت وحتی آسیب دیدن افراد منجرشود. همچنین استرس شغلی به عنوان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگیهای فردی شاغل، میزان بیش از حد خواست های محیط کار و در نتیجه فشارهای مرتبط با آن است که فرد بتواند از عهده آن بر آید . مفهوم استرس شغلی اغلب با چالش، اشتباه می شود، اما این مفاهیم یکی نیستند. چالش ، از نظر روانشناسی و فیزیکی،به ما انرژی می دهد، و ما را تحریک می کند که مهارتهای جدید بیاموزیم و بر شغل خود مسلط شویم. هنگام چالش و تلاش شغلی، احساس آرامش و رضایت داریم. بنابراین، چالش یک جزء مهم برای کار سالم و بهره ور است. اهمیت چالش در زندگی کاری ما، احتمالا ً همان چیزی است که افراد می گویند که “کمی استرس برای شما خوبست”.
علائم فیزیولوژیک استرس
در تحقیقات اولیه در زمینه فشار عصبی تظاهرات ناشی از استرس، علامت سازگاری عمومی نامگذاری شده اند. فشارهای سازگاری عمومی شامل سه مرحله اند:
§ واکنش هشدار دهنده : ارگانیسم در مواجه با عامل موجد استرس از خود واکنش نشان می دهد. افزایش ضربان قلب، تغییرات فشار خون، حساسیت، از زمره واکنشهای موجود در مرحله اول هستند .
§ مرحله مقاومت : اگر فرد دچار شک شدید ناشی از استرس شده باشد با استفاده از سازگارهای دفاعی بدن به مقاومت در برابر استرس می پردازد و بر آن غلبه می کند.
مرحله تحلیل رفتگی : مرحله تحلیل رفتن و از هم گسیختگی عصبی و خستگی مفرط است. این مرحله زمانی به وقوع می پیوندد که تمامی انرژی سازگاری مصرف شود و اصطلاحاً بیماری سازگاری به وجود می آید .(سلیه٬ 1983; به نقل از علی پور . نور بالا ٬ 1383)
علائم روانی استرس
نشانه های روانی فشار عصبی ممکن است به صورت عصبانیت، اضطراب و دلشوره، افسردگی، عصبی شدن، حساسیت، تنش و احساس ملامت و بیهودگی ظاهر شوند. اثر این عوامل بر روحیه و حالت روحی کارکنان مخرب است و موجب از دست دادن اعتماد به نفس در آن و کاهش عملکرد آنها می شود. کسانی که نشانه های روانی فشار عصبی را از خود بروز می دهند و نسبت به مسائل اطراف خویش بی تفاوت شده و از سرپرستان و مقامات بالای خود رنجیده خاطر اند قدرت تمرکز حواس و تصمیم گیری ندارند و از شغل خود احساس رضایت نمی کنند.
علائم رفتاری استرس
نشانه های رفتاری فشار عصبی ممکن است به صورت بی خوابی، کم غذایی یا به عکس اشتهای کاذب به غذا و افراط در خوردن آن افزایش تعداد سیگار در سیگاری ها، شتاب زدگی در سخن گفتن و تعجیل و بی قراری در انجام دادن امور بروز کند. در سازمان آثار رفتاری فشار عصبی به صورت تأخیر، غیبت، تعارض، ترک حرفه، بی علاقگی به کار و مانند اینها دیده شود.
چرا مدیران باید نگران استرس شغلی کارمندانشان باشند؟
کارمندان پر استرس ممکن است دچار افسردگی یا عصبانیت شوند
کارمندانی که استرس و فشار زیادی را تحمل می کنند از مرخصی های استعلاجی بیشتری استفاده می کنند.
کارمندان ناراضی معمولا پس از اینکه مبالغ زیادی روی آموزش آنها سرمایه گذاری می شود کار راترک، و این مبلغ مجددا باید بر روی یک کارمند جدید سرمایه گذاری شود.
استرس شغلی بازدهی و بهره وری کارکنان را کاهش می دهد.
اشتباهات انجام گرفته توسط کارمندان پر استرس باعث کارهای با کیفیت پایین می شود.
افرادی که استرس بسیار زیادی را متحمل می شوند توجه کمتری به انجام کار خود دارند و احتمال این وجود دارد که در اثر غفلت از تجهیزات کاری به خودشان یا دیگران آسیب برسانند.
عوامل ایجاد کننده استرس درون سازمانی
عوامل ایجاد کننده استرس درون سازمانی را می توان نوعی عوامل موجد استرس گروهی بشمار آوریم زیرا در سازمان ایجاد و از روابط جمعی در سازمان بین افراد یا بین افراد و محیط سازمان حاصل می شود. این عوامل عبارتند از :
- خط مشی های سازمانی
- ساختار سازمانی
- شرایط فیزیکی سازمان
- فرایندهای سازمانی
خط مشی های سازمانی
§ سیاست های ناعادلانه و عدم وجود عدالت شغلی
§ قوانین خشک و غیر قابل انعطاف
§ جابجایی های مکرر و انتظارات نابجا
§ شرح شغل های غیر واقعی
ساختار سازمانی
§ تمرکز بیش از حد و عدم وجود اختیار کافی برای تصمیم گیری
§ عدم امکان ارتقاء و پیشرفت
§ تخصص گرایی افراطی و جزئی شدن وظایف شغلی
§ تضادهای صف و ستاد
شرایط فیزیکی سازمان
§ سر و صدای زیاد در محیط کار و ازدحام بیش از حد
§ گرما یا سرمای بیش از حد در محیط کار
§ وجود گازهای سمی در محیط کار
§ خطرات شغلی و امکان آسیب دیدگی از کار
§ نور کم و ناکافی برای کار
فرایندهای سازمانی
§ ارتباطات ناقص و عدم انتقال مؤثر اطلاعات
§ عدم وجود بازخورد
§ کنترل های بی مورد و آزار دهنده
§ ارزیابی های ناعادلانه
§ ارائه اطلاعات نادرست
شواهد نشان میدهد که نوع مشاغل کارکنان در دچار شدن آنان به فشار عصبی نقشی مهم ایفا می کند. مشاغلی که تحت فشارهای زمانی هستند و زمان برای آنها اهمیت بسیار دارد. کسانی که در شغل خود با خطرات و آسیب های فیزیکی مواجه اند مشاغل پر مسئولیت و پاسخگو نسبت به مسائل انسانی یا مالی و امثـال آنهـا نسبت به فشارعصبی بیشتر حساسیت دارند. مشاغل مدیران، بازرسان و متصدیان کنترل پرواز نمونه هایی از کارهای حسـاس نسبت به استــرس‌اند . البته باید به خاطر داشته باشیم که برخی از فشارهای عصبی سازمانی در یک حد متعادل می تواند سازنده باشد و موجبات تحـرک و تلاش بیشتر کارکنان را فراهم سازد.
عوامل موجد استرس برون سازمانی
محیط های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در سازمان به عنوان یک سیستم باز مؤثر واقع شوند و در صورتی که تأثیرات آنها مخرب باشند موجبات فشار عصبی کارکنان را فراهم می سازد . به فرض نابسامانی های اقتصادی یا تزلزل سیاسی و نامساعد بودن محیط اجتماعی هم میتواند جزء عوامل موجد استرس برون سازمانی محسوب شود.
استرس شغلی ممکن است به دلیل مشکلات پیچیده و فراوانی به وجود آیند؛ اما اگر بخواهیم برخی از نمونه های مشهود آنرا ذکر کنیم، می توانیم به موارد ذیل اشاره داشته باشیم:
نا امنی شغلی
اداره جات سازمان یافته در حال دگرگونی هستند و دلیل آن نیز چیزی جز تغییر و تحول در ساختارهای اقتصادی و گریز از فشارهای مالی نیست. این روزها فاکتورهایی نظیر: سازماندهی مجدد تشکیلات، اعمال کنترل، ادغام شرکت ها، نقل و انتقال و .... به عنوان موارد اصلی ایجاد استرس برای کارکنان در آمده اند. از سوی دیگر کارخانجات و شرکت های متفاوت نیز سعی می کنند تا حتی الامکان در این چالش باقی مانده و پیروز از میدان خارج شوند. چنین اصلاحات اساسی و بنیادینی بر روی همه مشاغل ( چه یک پزشک و چه یک کارگر ساده ) تاثیر می گذارد.
تقاضای بالا در اجرا
انتظارات غیر واقعی، به ویژه در زمان سازماندهی مجدد شرکت ها، گاهی فشار بی دلیل و مضری را بر روی کارکنان اعمال می دارد به عنوان یکی از منابع مهم و بزرگ تنش و اضطراب محسوب می شود. حجم بالای کار، ساعات طولانی کاری، و گرایش شدید به اتمام پروژه ها در مدت زمان معین، می تواند کارمندان را از نظر جسمی و روحی تحت فشار بی حد و حصری قرار دهد. سفرهای مکرر تجاری و دور بودن بیش از اندازه از خانه و خانواده نیز می تواند به عنوان یکی دیگر از عوامل ایجاد استرس به شمار آید.
تکنولوژی
گسترش تکنولوژی در سیمای بهره گیری از فن آوری هایی نظیر: کامپیوتر، پیجر، تلفن همراه، دستگاه فکس، و اینترنت، باعث افزایش سرعت و دقت شده است. از اینرو کارفرمایان انتظار دارند تا کارمندان با استفاده از امکانات فوق الذکر، خلاقیت، سودمندی، و لیاقت خود را بیش از پیش افزایش دهند. پی رو این انتظار، فشار بر روی کارکنان، به منظور انجام به موقع و بی نقص کارها را به طور طبیعی زیاد می شود. کارگرانی که با ماشین های سنگین کار می کنند، به منظور برخورداری از هوشیاری دائمی، می بایست استرس بی حد و اندازه ای را تحمل کنند. از سوی دیگر مسئله همسو شدن با پیشرفت های تکنولوژیکی مطرح می شود و کارکنان مجبور هستند کاربرد نرم افزارهای متعدد را در مدت زمان بسیار کوتاهی فراگیرند، که این مطلب خود یکی از عوامل موثر برای ایجاد استرس در افراد به شمار می رود
فرهنگ محیط کار
پیدایش سازگاری با محیط کار، می تواند از ابعاد مختلف، امری استرس زا محسوب شود و فرقی نمی کند که به تازگی وارد فضای جدید کاری شده باشید و یا اینکه برای سالیان دراز در آن بخش مشغول به خدمت باشید. فرد برای اینکه بتواند خود را با گزینه های مختلف فرهنگ محیط کار از قبیل: الگوهای ارتباطی میان افراد مختلف، رعایت سلسله مراتب، رعایت فرم و پوشش مخصوص (در صورت نیاز) و مهم تر از همه الگوهای رفتاری و کاری کارفرما و هم قطارهایش وفق دهد، ملزم به رعایت یکسری خط مشی های از پیش تعیین شده می باشد. در نتیجه فرد خواه نا خواه به سمت مشکلات عدیده ای با همکاران و یا حتی با مقامات بالاتر سوق داده می شود. در بسیاری از موارد سیاست های شغلی و یا شایعات بی پایه و اساس در محیط کار، از مهمترین منابع تولید استرس می باشند
مشکلات شخصی یا خانوادگی
کارمندانی که دچار مشکلات خانوادگی و یا شخصی دیگر هستند، معمولاً تنش های شخصی خود را با مسائل کاری مخلوط کرده و آنها را با خود به محیط کارشان می آورند. زمانی که فرد در حالت افسردگی و خستگی مفرط باشد، توجه او متمرکز نشده و انگیزه هایش تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می کنند و همین امر سبب می شود تا از عهده مسئولیت های شغلی خود به خوبی بر نیاید.
خانم ها و استرس شغلی
خانم ها علاوه بر استرس های شغلی رایج ، ممکن است در محیط کار مورد آزار و اذیت فیزیکی نیز قرار بگیرند. از مدت ها قبل، آزار و اذیت و سوء استفاده های جنسی از خانم ها در محیط های کاری، به عنوان یکی از موارد تنش زای مهم برای این قشر به شمار می رفته است. خانم ها ممکن است استرس بسیار زیادی را به دلیل مثلاً "آزار محیط های خشن کاری" تجربه کنند که از نظر قانونی در قالب "رفتار های زننده و مرعوب در محیط کار" تشریح می شود، و می تواند در پرتو رفتارهای ناخوشایند زبانی یا فیزیکی نمود پیدا کند؛ همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، این امر به عنوان یکی از منابع استرس زای دائمی برای خانم ها به شمار می آید. همچنین تبعیضات بی رویه در محیط های کاری، فشارهای خانوادگی، و نیازهای اجتماعی نیر به این منبع استرس، افزوده می شوند.
استراتژی های مقابله با استرس
الف ) استراتژی های فردی مقابله با استرس
1. تفکر عمیق و آرمان دار و متوجه هدف
در این طریق متعالی ٬ فرد به معبود خود متوجه شده ٬ چنان به ذکر او می پردازد و در او غرق می شود که از جهان و فشار آن فارغ می گردد عبادت مومنان خالص و وجود صوفیان و عارفان نمونه هایی از این شیوه مقابله با فشار عصبی است . داشتن هدف و تلاش برای نیل به آن عاملی است که به انسان امید و انگیزه میدهد و او را به فشار عصبی مسلط می سازد. اگر برای خود هدفهای با ارزشی داشته باشیم که ضمن متعالی بودن قابل وصول هم باشند و طرح هایی برای نیل به آنها تنظیم کرده باشیم اگر شوق به آینده و امید به آن را در خود ایجاد کنیم، اگر از همه تجربیات گذشته برای توفیق در آینده بهره گیریم دارای روحیه ای هدف جو خواهیم شد، روحیه ای پر تلاش و توفیق گرا که مارا در مقابل فشار عصبی مقاوم خواهد ساخت.
2. تدوین برنامه زمان بندی شده (مدیریت زمان )
یکی از شیوه های متداول برای مدیریت زمان شامل چهار مرحله می باشد :
- تهیه فهرستی از کارها یا اقداماتی که در طول روز باید انجام شود .
- اولویت بندی کارها به کار های حساس ٬ غیر حساس و جزئی
- تهیه جدول زمان بندی شده بر اساس اولویت کارها
- هماهنگ کردن ساعاتی که در آن شخص فعالتر بوده و بازدهی بالا تری دارد با کارهای مهم دارای اولویت
3. مدیریت نقش
در این روش فرد برای پرهیز از فشار کار ٬ ابهام و تضاد فعالانه کار می کند ٬یکی دیگر از استراتژی های مدیریت نقش ٬ دادن جواب منفی است .
4. ورزش
زمانی که امواج استرس به فرد حمله می کنند روی آوردن به ورزش می تواند راهی برای حصول آرامش عصبی باشد. فرد در زمان ورزش استرس را فراموش می کند و همین فراغت خاطر از عوامل موجد استرس باعث استراحت و تجدید قوا برای مقابله با استرس و ایجاد مقاومت در برابر آن می شود.
کسانی که به طور مرتب ورزش می کنند ٬احساس تنش و فشار عصبی کمتری می کنند اعتماد به نفس بیشتری دارند و خوش بین به نظر می رسند .
5. استراحت
یکی از راههای استراحت استفاده منظم از تعطیلات است همچنین توصیه می شود افراد در حین کار روزانه در فواصل زمانی معینی استراحت کنند .
6. حمایت های گروهی ( گروه های پشتیبان )
گسترش شبکه حمایت های اجتماعی به معنی استرس زدایی است کسانی که از مشاوره و درد و دل خود را بی نیاز می دانند از یک ابزار مهم مقابله با استرس محرومند .
7. درمان ادراکی
در این روش مقابله با استرس، فرض این است که استرسهای انسان ناشی از ادارکات و تفکرات وی از محیط اند. در ادراک درمانی هدف آنست که گرایش مثبت نسبت به مسائل و اتفاقات پیدا کنیم که ضمن واقعی بودن آزار دهنده نباشند. درک واقعیت با دید خوش بینانه و اندیشیدن به رویدادهای خوب و امیدوار کننده شاید بتواند نحوه ادارک انسان را بگونه ای شکل دهد که کمتر دچار فشار عصبی و روحیه ای قوی تر با مشکلات ناشی از آن روبرو باشد.
8. خود خواهی دیگر خواهانه و احساس مفید بودن
احساس مفید بودن برای دیگران و مددکار واقع شدن روحیه ای مثبت و قوی به فرد ارزانی میدارد که او را در مقابله با فشار عصبی مجهز می سازد. ″خودخواهی دیگر خواهانه″ عبارتی است که یکی از صاحبنظران بحث استرس برای توصیف این روش بکار برده است، به زعم وی بسیـاری ازرنج‌ها و بیماری های روانی انسانی ناشی از خودخواهی مفرط یافداکاری بیشتر از حد اعتدال است. در حالی که اگر آدمی ضمـن آنکه خود را می خواهد خواهان دیگری نیز باشد و سعی کند بـرای آنان نیز مفید باشد احساس رضامنـدی مـی‌ کند و ایـن احساس اورا یاری می دهد تا از بسیاری از فشارهای عصبی مصون باشد.
9. روی آوردن به طنز و شوخی
کسانی که با بذله گویی می کوشند فشار روانی خود را کاهش دهند در به وجود آوردن تعادل محیطی نیز موثرند . این گروه در ایجاد روحیه متعادل کارکنان زیر دست نیز معمولا موفق هستند . این ضرب المثل که «خنده بر هر درد بی درمان دواست» در تخفیف فشار عصبی نیز میتواند مؤثر افتد. در انجام کارها گاهی لازم است مسائل را خیلی جدی نگیریم و برای رهایی از استرسهای طاقت فرسا به طنز روی آوریم و با خنده از کنار مسائل بگذریم.
10. تسلط بر موفقیت ها و شرایط محیطی
چنانچه فرد بتواند بر موفقیتهای آزار دهنده محیط خود تسلط و کنترل پیدا کند، می تواند بر فشار عصبی غلبه کند. هر انسانی نسبت به بعضی از آدمها برخی اطلاعات و پاره ای شرایط وموقعیتهـا حساسیت دارد، وی در صورتی که عوامل مذکـوررابشناسـد به حکم عقل باید حتی المقدور از آن ها پرهیـز کند و کـم ترخود را دچار استرس سازد در این روش بجای آنکه موقعیتها فرد را کنترل کند وی می کوشد تا با آگـاهـی و احـاطه بـرموقعیتها آنها را به دلخواه خود کنترل کند .
ب ) استراتژی های سازمانی مقابله با استرس
در سازمان برای مقابله با استرس کارکنان به عنوان اعضای سازمان باید عوامل ایجاد کننده استرس سازمانی را از میان برداریم یا از شدت آنها بکاهیم. از این رو شیوه هایی از قبیل ایجاد محیط حمایتی برای کارکنان، غنی سازی شغل، کاهش تعارضات سازمانی، پرهیز از برقرای قوانین خشک و غیر قابل انعطاف در محیط کار در حد امکان، ایجاد محیط فیزیکی مناسـب برای کارکنـان و غیره، همه میتوانند در حل مسائل استرس کارکنان مفید و چاره ‌ساز باشند.
مدیران می توانند عواملی را که تحت کنترل دارند تغییر داده و بدین ترتیب از میزان استرس کارکنان بکاهند برخی از شیوه های سازمانی مقابله با استرس عبارتند از :
1. گزینش و انتصاب افراد
افراد با تجربه بالا و آنانکه مرکز کنترل داخلی دارند بهتر می توانند خود را با کارها یا مشاغل استرس زا وفق دهند و چنین کارهایی را به صورت موثر تر انجام دهند .توجه به شخصیت فرد و متناسب کردن نوع کار با علایق ٬ توان و ظرفیت افراد ٬ می تواند در کاهش فشار روانی موثر باشد .
2. تعیین هدف های واقعی
هدف های خاصی که قابل تعمیم باشند می توانند میزان انتظارات را مشخص کنند . گذشته از این ٬ بازخور دادن نتایج حاصل از تعیین هدف ٬ موجب تضعیف و عدم اطمینان می گردد و در نتیجه عملکرد واقعی بهبود یافته و در نهایت ابهام از نقش و میزان استیصال فرد کاهش یابد .
3. طراحی مجدد مشاغل
مقصود از طراحی مشاغل ٬ صرفا غنی سازی یا توسعه شغلی برای همگان نیست بلکه به منظور اصلاح شغل است و باید به شیوه مطلوبی انجام شود .
4. مشارکت دادن افراد در تصمیم گیری
مشارکت سبب آگاهی فرد از هدف ها ٬انتظارات ٬ و شیوه ارزیابی عملکرد شده و در نتیجه احساس عدم اطمینان و اضطراب از جهت ابهام در نقش کاهش می یابد .
5. ارتباطات سازمانی
شبکه ارتباطی موثر می تواند پدیده عدم اطمینان را از طریق کاهش ابهام در نقش و تعارض در نقش و تیرگی روابط و مناسبات را تضعیف نماید . مدیریت از طریق چنین شبکه ای بر تعدیل استرس اثر می گذارد .
6. تغییر در فرهنگ سازمانی
تضعیف و از بین بردن نقاط ضعف و استرس زای فرهنگ سازمانی حاکم می تواند در کاهش تنش موثر باشد .اصلاح خرده فرهنگ ها و ایجاد یک فرهنگ پذیرفته شده و متحدالشکل یا حداقل بدون تعارض از جمله وظایف مدیران در این زمینه است .
7. بهبود سبک رهبری
بهبود دائمی سبک رهبری و ایجاد یک فضای باز دوستانه و در واقع غیر رسمی می تواند در ایجاد اعتماد و کاهش فشار بسیار موثر باشد .
8. برنامه های سالم سازی
این برنامه ها جهت سلامت جسم و روان کارکنان سازمان اجرا می شوند .
9. رابطه استرس ( فشار روانی ) و عملکرد
استرس موثر و خلاق و یا استرس به مقدار کم موجب تحریک بدن می شود و توان آنرا در نشان دادن واکنش افزایش می دهد .افراد در آن حالت سرعت بیشتری دارند و کارها را بهتر انجام می دهند .ولی استرس شدید فرد را در محدودیت هایی نگه می دارد و یا وی را با خواسته های غیر قابل دسترس روبرو می کند که در نتیجه عملکرد او کاهش می یابد .
از پا در آمدن
تحت تاثیر استرس شدید، فرد توانایی خود در تصمیم گیری های قطعی را از دست میدهد و نمی تواند اولویت های خود را در زندگی ارزش یابی کند و در نتیجه گرایش شدیدی به سمت حواس پرتی پیدا می کند. این امر یکی از موارد کلاسیک به زانو در آمدن محسوب می شود. زمانی که فرد به زانو در می آید، اغلب نوعی حس بیملاحظه گی و بی اعتنایی و رفتارهای خطرناک در او بروز می کند. این حس در تمام انسان ها، از افراد معروف و مشهور گرفته تا افراد عادی، به روشنی قابل مشاهده است.
سندروم مسئولیت پذیری مزمن یکی از عارضه های جانبی مشکل به زانو در آمدن است. مردم در این حالت از نظر ذهنی و فیزیکی از زندگی و فشار کاری خود به تنگ می آیند و دیگر برای یک لحظه هم حاضر نیستند که آنرا تحمل کنند. علائم این معضل معمولا با گفته هایی از این دست همراه است: "خیلی کار روی سرم ریخته و هیچ کس دیگر جز خودم نمی تواند آنها را به درستی انجام دهد." به طور بارز این امر در کارهای طاقت فرسا به وجود می آید و افراد سخت کوشی که از نظر عاطفی روانشناسی و یا فیزیکی خسته می شوند به ناچار چنین مشکلی را متحمل می شوند.
نتیجه گیری
توجه به محـیط هـای شـغلی و شـرایط کـار کارکنان امری است که موجب بالا بردن کیفیت کار ، حفظ سلامت وبهداشت کارکنان وجهت بهره جویی بیـشتر وبهتـر از طـول مدت سنوات کاری مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تاثیر استرس شغلی بر زندگی و کار کارکنان، دست اندر کاران این گونه سیـستم ها باید عوامل مرتبط با رضایت مندی را یافته و جهت پیشرفت وارتقای سطح کارایی کارکنان مورد توجه قرار دهند .
منابع
مدیریت بر سازمان های نا آرام ٬ عباسزادگان سید محمد
مدیریت عمومی ٬ الوانی سید مهدی
رفع استرس در محل کار ٬ کارزی مرتضی
مدیریت استرس ٬ جرارد هارگریور ٬ ترجمه مرتضی مقدمی پور